Ziqmund Freyd fərziyyələrinin süqutu

19-cu əsrə hakim kəsilmiş ateist-materialist cərəyan bütün elm sahələrinə olduğu kimi psixologiyaya nüfuz etmişdi. Psixologiya sahəsindəki ateist təlimlərin öndərliyini isə avstriyalı psixiatr Ziqmund Freyd edirdi. Freydin nəzəriyyəsi insanın bütün zehni-mənəvi dünyasını cinsi instinktlərlə açıqlamağa çalışır və bütün metafizik qüvvələrin, dolayısıyla ruhun da varlığını inkar edirdi. Freyd böhranların mənbəyini açıqladığını iddia edirdi, lakin həqiqətdə, onun fərziyyələri cəmiyyətdə tez bir zamanda yayılacaq böyük bir mənəvi böhran və psixoloji travmanı başlatmışdı. İnsanı bir heyvan növü və öz istəklərini təmin etmək instinktlərilə hərəkət edən məxluq kimi görən bu nəzəriyyə insanları tənhalıq, qorxu və depressiyaya sürüklədi. Bütün əxlaqi dəyərlərə xor baxan Freyd həyatın da məqsədsiz və mənasız olduğunu iddia edirdi:

“Bir insan həyatın mənasını və dəyərini sorğuladığı an xəstə sayılır, çünki, obyektiv olaraq, heç biri (nə mənası, nə də dəyəri) yoxdur”.¹

Freydin təsirində qalmış sənətkarların tabloları da bu qaranlıq təlimin daxili dünyasını təsvir edirdi. Rəssamlığın sürrealizm kimi modernist cərəyanlarına nüfuz etmiş freydizm özünü tablolardakı anormal, qeyri-estetik görüntülərlə büruzə verirdi.

Solda Edvard Munkun “Qışqırıq” adlı rəsmi (1893), sağ tərəfdə isə Pablo Pikassonun “Avinonun gənc qızları” rəsmi (1907) görünür. Bu rəsm “əsərləri”, əslində, freydizmin daxili dünyasını əks etdirən nümunələrdir.

Cənubi İllinoys Universitetindən professor Henri Morris bioloq T. Hakslidən diktator A. Hitlerə qədər tarixdəki bir sıra məşhur təkamülçünün mənəvi həyatlarının araşdırıldığı və tənqid edildiyi “Qara pərdənin arxası” başlıqlı bir məqalə qələmə almışdır. Darvin, Uolles, Nitsşe və Marksın da şəxsi-mənəvi dünyasındakı zehni problemlər və əxlaqi pozuntulardan bəhs edilən məqalədə belə deyilir:

“…Bu qaranlıq təsirlər həmçinin təkamülçü psixologiyanın ən təsirli iki pioneri olan Karl Yunq və Ziqmund Freydin də karyeralarında mövcud idi”.²

Xüsusilə Ziqmund Freydin öz mənəvi dünyası araşdırıldığı zaman isə daha vahiməli bir əhvali-ruhiyyə özünü büruzə verir. Nyu-York Universitetindən psixologiya üzrə professor Pol Vits Freyd haqda hərtərəfli bir bioqrafiya qələmə almışdır. Bir icmalçı isə bu haqda belə yazır:

“Freydin inanca qarşı şüursuz düşmənçiliyi, Vitsin də təfsilatlı izah etdiyi kimi, İblis, Lənət və Dəccala olan obsessiv marağının bir nəticəsi idi… Vits hətta Freydin iblislə Faust sazişi* bağlayıb-bağlamadığını sorğulayır”.³

Freydin şəxsi həyatı da təlimi kimi qaranlıq idi…

Z. Freydin qaranlıq dinsizlik təlimindəki mənasız həyat, heyvani instinktlərlə yaşayan sərgərdan insan modelinin mənşəyi isə freydizmdən daha qaranlıq və təhlükəli bir cərəyan – darvinizm idi. Kaliforniya Universitetindən psixologiya üzrə professor Frenk Sallouvey bunu belə izah edir:

“…Əslində, bu cür naturalist təkamülçü bir təməl olmadan freydist psixoanalizin necə mövcud olacağını belə düşünmək çox çətindir”.⁴

Ən çox da fransız təbiətşünas J. B. Lamarkın və alman bioloq E. Hekkelin təsirində qalmış olan Freyd öz fərziyyələrini bu təkamülçülərin sonradan yalnış olduğu ortaya çıxacaq nəzəriyyələri üzərində inşa etmişdi. Freydin yaxın dövrlərə qədər nəşr edilməmiş bir əlyazmasının kəşfi də onun təkamül nəzəriyyəsinə, Lamark və Hekkelin düşüncələrinə nə dərəcədə güclü bel bağladığını göstərir:

“1915-ci ilə aid bir sənəddə Freyd təkamül nəzəriyyəsinə olan düşgünlüyünü ifadə edir. Darvinin və qazanılmış xüsusiyyətlərin nəslə ötürüldüyünə inanan Lamarkın nəzəriyyələrinə dalmış Freyd zehni xəstəliklərin təkamülün erkən dövrlərində funksional olmuş davranışların qalıqları (rudimentləri) olduğunu söyləyirdi”.⁵

Lamarkın fərziyyələrinin elmi təkzibini buradan öyrənin

Freyd öz əlyazmasında digər bir qatı təkamülçü olan Ernst Hekkelin də iddialarını arxayınlıqla qəbul edirdi:

“Freydin əlyazmasında ən çox etibar etdiyi təkamülçü ideya “ontogenez filogenezin təkrarıdır” şüarı idi, hansı ki, bu, bir fərdin inkişafının bütün bir növün təkamülünü təkrar etdiyi düşüncəsidir”.⁶

Mənbələr:

1. Kumar, S., Sarfati. J., Christianity for Skeptics, 2012, Creation Book Publishers, Atlanta, Georgia, USA. p. 89
2. Henry Morris, Ph.D. 1999. Behind the Dark Curtain. Acts & Facts. 28 (11)
3. G.A. Cevasco, “Freud versus God,” reviewing Sigmund Freud’s Christian Unconscious (New York: Guilford Press, 1988) in Intercollegiate Press (vol. 24, Fall, 1988), p. 39
4. Frank J. Sulloway, Freud, Biologist of the Mind, Beyond the Psychoanalytic Legend, Harvard University Press, Cambridge, Massachusetts, and London, England, 1992 edition, p. 391
5. Daniel Goleman, “Lost Paper Shows Freud’s Effort to Link Analysis and Evolution,” New York Times (February 10, 1987), p. 19
6. Daniel Goleman, “Lost Paper Shows Freud’s Effort to Link Analysis and Evolution,” New York Times (February 10, 1987), p. 22